Hniarlawn Kong

Pu Mang Cin

Bukbau chungah Pu Mang Cin nih aṭialtak mi ca, hman thlak asi. Original hi tlaitlang ah um ko rih. Ṭha tein Hniarlawn kong le amah kong tlawmpal aṭial.

Hi hman thlakhi amah kut in a ṭial mi asi.Fiang deuh in rel khawhnak hnga atangah kan hawn tharh chuah. Athlamtlinglomi atam pi lai. Amah nih chiahmi kan tharh chuah khi asi ko

Pu Mang Cin Cu Unau 6 a ngeih . Cu hna lak ah upa bik chang(2nak) asi. Pathian nih fanu /fapa 10 apek hna. Anun lio ah  chungkhat nih bochan mi asi leng ah minih an bochan mi asi. Hlan chan asi caah sianginn kainak lei ah cun chambaunak aum len nain, An mah le an chan hoih in sakap, lothlawh lei ah aṭhawngmi le Hniarlawn ah Caan phio inn asak hmasabik lei asi lai tiah ruah asi. Anun lio ah Pathian thluachuah ahmu. Anun lio ah Ram sabath tiah an rak auh nain, Israel miphun bang kan Laimi phun adirh kamhtu Lai politic athiam ngai mi asi. Kei hna nih cun lai politic hi Christian phungin an kal pi tiah ka ti.Pathian nih tartlung a nunter. Pathian khamhnak aco. Atanglei ah aṭialmi dihlak hi caṭial tu ruahnak si lo in Pu Mang Cin kuangkhumh chungah ṭial mi asi.

PuMang Cin

Pu Mang Cin nih Hniarlawn kong aṭial mi ca tawi

Hniarlawn cu Kalaymyo in kawlbawi ramuk tu he rem lo serhzat zomhtaihnak inkhawh lo, remlo ruangah laitlang ah a hung kai mi an si. Sunthla ,Lailun lungkua ah can zei maw zat an um hnu ah Lailun kua Sunthla cun Thlanrawn khua ah ara mi an si. Thlanrawn in an ra i atu Hniarlawn khua lu,Pailen Zawl ah caan tlawmpal te an cam hnu ah Inn Hmun ah an um hmasabik. Inn Hmun le Thlaanhmun ah Kumsau nawn an um . Cu lio ah cun khua thlatu bik cu “Lawt Cin  phun” Hniarlawn hi asi theu lai tiah ruah asi. Atla tu min put in Hnairlawn hi khua min ah an run sakbeh lai tiah khua upa tar pawl nih an rak ruah . Inn Hmun an um lio an “hla” le an “phung” , An nun phunghi Falam peng holh le hla hi an rak si ko . An paran tummi zong an ilo.

An hla ah . Khing—hiar--mar in rak leeng hna dik maw len te nu ser kan cawn khuang ee . an ti. khua tla thar an si caah hla tampi an thiam lo i an lam tik ah “Cinring dawt ,Ciringdawt, Ciringdawt “in zaan khua kan doi lo  peeng ati.  Ceilak te  an sak nain zaan khuadoi an nolh ti asi.

Japan ral le Hniarlawn kong : :Japan ralkap cu 1942 November, 12 hnu deuh ah Hakha an phan,cheukhat cu Nov 11 1942 ,  ah Hakha an phan .Ahnu ah Kawl lei (တင်သား )khua in ahawng kai mi Japan ralkap acheu cu Hniarlawn in Hakha ah luh an i tim Cu luh an itimh lio zaan cun Hniarlawn khua chungah Pu ( Hram Bil) athi i ruak rak hmumh lio asi.

Hlanlio ramuk bawi “Mang Ceu le Upa pawl” nih khua an khaan mi cu Hranhring khua in ara mi Japan ralkap hi kan don hna lo ah cun kan khua hi harnak an kan pek lai .Khuaitu tlang, Hranrhing ram riin kan doh hna lai. Aho dah akal ngam lai an ti.

 Kawlholh thiam ralkap hlun Pu Al Ci , Pu He Luai le Pu Sang Hup, Val Ni Tang mi (4) nih tlang in an va don hna,. Khua hau ka in  nu le pa ngakchia nih fu ban hla put in kan don hna. An ilawmtuk Japan pawl nih zei hmanh harnak an kan pe lo. Hakha an um chungzongah sa, rawl an ngeih lo caan ah Hniarlawn cu Kawi ṭha bawntu ah an kan hman in an kan hal tawn. Sia 1, Caw 6 Vok 1 fongvoi pung 20 mai pum an duh zat a pe tu hna kan si . Cu caah 1945 Japan asung i  kan  kir lai an ti lio zong ah kan kawi cia nan si Hniarlawn nih hung kan la u an ti caah Kuli 60 nih Hniarlawn in Phai tiang Kan thlah rih hna.

Kum 1914 in kum 1948  Vawlei ralpi pakhatnak ah a kan uk tu  “England” mi rang nih lai mi nan fapa pawl mirang ram ah kan kal ter hna lai  ruak, thurhnawm fimtu ah an ti hna caah  Hakha peng in fa le kal ter ding an siang hna lo.An thi dih lai an nung in an kir ti lai lo ti an phan caah an duh lo. Mirang pawl cu kan doh lai tiah Hakha sang te chung Van Mang le Cawi Thang le Sai Kio nih Hniarlawn cu an rungsawm lengmang hna. Cu bantuk in Hakha peng lawng si lo in Zokhua , Sakta , Leitak,  Hakha Farrawn ani sawm , Zokhua ah meeting an tuah.

Lungkhah chiatser biakamnak sathi hrawm awk ah Zokhua ah sia an thah. Mirang ral doh cio dingin hnathlaknak an tuah . Mah cang ka cun ahmasa bik ah Hniarlawn nih doh le kah  hram an tawk. Hniarlawn nih Phai in an vung bawh hna. Falam in ara mi Mirang ralkap  bawi cu aban ah an thliam. Hrimnam atluk lo caah an zaam.Hairlawn ram “Hrampa” tiah auh mi raal hau tiang an kham hna i an rak bawh hna. Khaangca rawn,Inn lutlang in an rak bawh ṭhan hna i an rak kah langmang hna.Culio ah hruaitu bik cu Pu Ral Chum,Pu Thang Thleng. Pu Thang Nawn , Pu Sang Hup , Pu Dum Luai le Pu Ral Hmung hna hi an si . Mirangkut in athi mi Lal Dum le Ral Chum an si . Hniarlawn cu  Innlu thirhri achat i, Falam in ara mi ral kap ado hmasa  bik kan si bangin; a hmasabik ah kan khua inn vial te an duah . Pu Chawn Hnin aphei kiak lak an kah .Pu Dum Luai hi Kawlram ah thong ah an thlak hna i Dum Luai cu a nung in an thlah. Pu Ral Chum cu thong ah an thah. Pu Thang Thleng zong hi kawl ram ah thongah an thlak ve nain Pa Tar Upa bik asi caah kum khat hnu ah an chuah . 

Mah a cung lei ah ka tial mi khua hna lawng hi Mirang ado tu kan si . Hakha . Zo Khua, Sakta , Khuahri, Leitak, Hniarlawn, Hakha Farawn ti lo ah Hakha peng khua  te dang zong Mirang doh ah an i tel duh lo.

Hniarlawn nih mirang kan doh

Pu Mang Cin nih anunlio ah akah mi sa

Pu Mang Cin hi anun lio ah sa tampi akah. Ahriam ngaingai. Anun lio akah mi aṭial mi ah

1.Vom                   6

2.Saza                   7

3.Sathar               1

4.Ngal                   2

5.Sakhi                214

Anun chungah akah mi saram 230.00 asi.

Kan lairam ah hivial te sakah hi atam ngaingai.

Pu Mang Cin Nunlio sunhlawihnak hman mi

Pu Mang Cin cu anun lio ah Pathian atheih hlan le atheih hnu ah puaituah le hlanchan bang chunhthahnak lei zongah arakthawng ngai. Anun lio ah athah mi hna cu

1.Naa      7

2.Sia       1 kikawng

3.Caw     2

4.Vawk   22

Pu Mang Cin Inn ( Hniarlawn)

Caṭial tu anka: : Acunglei ah kan ṭialmi hna hi  Pu Mang Cin philh lonak ah a diary chungah aṭial mi kha kan hawntharh chuah ṭhanmi asi. Kulṭial asi caah afianlonak le min palhnak zongaum kho. Aruah ziathiam dingin kan nawlchiah hna. Aṭial mi hna hi roṭha ngai asi rua tiah ka ruah.

Amah hi anun lio ah mitampi nih Ram Sabath asi tiah an ti tawn nain, Nihin kan politic kan zohah , Lairam an dawtnak le kan Lairam caah an politic arakthuk ning kan rak ifian lo khi asi ka ti .An mah lio chanah hi thluk Chin politic an rak thiam hi cu amak kho tuk ka ti. Nihin bantuk in technology arak um lo nain, kan lai ram ah asaduhthah le hmai lei kong arak cuanmi hi atu lawngah ka fiang.

An mah chan lio ah atu laimi kan ifunbantuk le kan cawlcangh bantuk hin tha pek zia rak thiam hna usih law cu kan Lairam hi kan mah te nih kan iuk mi ram asinak asau cang lai. Nihin ah hin nungrih sehlaw, hi pei kan aupi langmang mi cu asi cu a kan ti lai tiah ka ruah . 

Aca ṭial mi ka reltik ah, Hniarlawn cu kan pu kan pa hna chan in dohthlennak ah kan rak itel diam cang. Nunnak kan rakpe cang, thongkan rak tla cang. Kan ram, kan miphun, kan fa le nih luatnak an hmuhnak hnga le zalonnak kan hmuhnak hnga ralṭha ngai arakdir tu kan si. 

Nihin kan ram dohthlennak zongah hmaisuang in akalmi kan si. Maw Hniarlawn natha ṭhawngchin law, kan ram le kan mi phun cah ralṭha tein kan dir piak rih !