Fale cungah Nulepa Ṭuanvo

Cachung cawnnak (Theory) cun a fawi ngaimi alo nain a taktak (practical) ah a rak fawi lo mi hi fa le zohkhenh ning kong hi a si. Fale zohkhen ning kong ka tial lai tiah kaa ruah tik ah keimah le keimah zong ka tlamtlin lonak tampi kaa hmu. Ka thiam ruang le ka tlamtlinh ruangah ti si loin keimah ca zong ah bawmtu a si hnga i careltu midang cio ca zong ah zeital ṭhathnemnak a chuah pi hngamaw timi ruah chan nak he hi capar hi ka ṭial nak a si. Kan Bible chung Psalm 127:3 chung ahcun fale hi Bawipa sinin kan hmuhmi ro an si, thluachuah a kan pek mi an si, tiah aa ṭial. Pathian thluachuah fanu fapa hna hi hrin sawsawh ding an si lo zia ṭhaten zohkhenh le ṭhithruai a herh zia kan hmuh.

Fale zohkhen, cawnpiak ning phunli

Mifim thiam pawl nih an ti mi cu vawlei cung nu le pa hna nih fa le kan zohkhen, kan cawnpiak ning hna phun li in a um an ti;

1. An fa an dawttuk caah zeihmanh cawnpiak ballo, chimh ballo; Hi bantuk nu le pa hna nih cun an fa le an dawttuk hna caah zeizong an chim in an cawnpiak bal hna lo. Mi he an i sik caan le bia na i al caan ti bantuk zongah mi fa kha an sik hna i anmah fa le kha an i ṭanh hna. A caan a hung sau tik le an fa le an u pat tik ah an fa le cu nuncaan ziaza dawh lo ngai le (စည်းကမ်း )ngei lo, daithlang ngaiin an ṭhang an ti.

2. Dawtnak tel lo in nunchimh tuk; Cheuhkhat nu le pa ve cu an fa le kha dawtnak i tel tuk lem lo in nun an chimh peng hna. Nu le pa nih cun fa le dawt lo cu a um lai lo nain an fa le thinlung chung ah "ka nu le ka pa nih an ka dawt ko," timi um lo lak in an tuah hna ti khi ka langh ter duh mi a si. Aw kaa hrang tuk in hro le cer nak an tuah pin ah nichiar vuak le den in an fa le nun an chimh, an cawnpiak hna. Cu tikah a caan a hung rauh deuh tik ahcun an fa le cu nu le pa do tu ah an i cang. An nu le an  pa le nih an rak hrocer hna ning le an tukvuak ning hna bantuk in an nu le an pa zong, an pawngkam minung zong an tuah ve colh hna. Cun kaa in chimhmi poah an ngai duh lo i tukvuak phun lawng an ṭih. An lung a khong i nem tein chimh cawnpiak khawh an si ti lo.

3.A dawt zong dawtlo i nun zong chimh lo; Mah bantuk nu le pa sin i a ṭhang mi fa le cu ziaza ṭhalo, misual, mifir ah mi tampi an chuak. Sikaan timi zong an thei bal lo, hmailei tinhmi zong an ngei lo, a ṭha le ṭha lo zong an thei fawn lo i ningcang lo in le a tlacawp poah in an u pat tik ah an nung.

4. Dawtfawn, nun zong chimh fawn; Hi bantuk chungkhar ahcun an fa le an fim i ṭhancho nak tampi a um. A sik zong an sik in an tukvuak ko men hna lai nain nu le pa nih an sik hna, an tukvuak hna tik ah zeiruang ah dah kan sik, kan tuk timi kha fiang tein an chimh hna. Thilṭha lo tuah cu nu le pa nih an duh lo ti zong an theih ter hna i nu le pa nih an ka dawt ko ti zong an fa le nih an theih chih fawn. Mah bantuk chungkhar i a ṭhang mi fa le cu an u pat tik ah an mah te in a chia, a ṭha karah ri khiah nun an ngei kho colh.

Kan chungkhar cio sining ah zeitin dah kan fa le nun kan chimh cio hna ti hi ruah ngai ding pakhat a si. Inn chungkhar in an i ṭhan pi mi zia ning tein kan fa le hi an thih tiang an nung te ko lai. Hngakchia thinlung chungah zei bantuk dah kan ṭial timi hi a biapi ngaingai mi a si.

Nu le pa Rian

1. Kan fale i an bawi kan si awk a si lo; Cheukhat nu le pa cu kan mah te kan tuah khawh tuk mi ko zong kan thathut ruangah fa le fial zungzal kan hmang. Kan fa le nih kan tih hna seh tiah an i nomhnak hnga lentecelh pi le tlonlen pi kan duh lo. A fial in kan fial hna i a raak in kan raak hna. Sal bantuk in kan chonh hna. Cu bantuk in kan fa le kan tuah hna tik ah kan fa le nun zia kan hrawh i kan fa le cu  fialmi lawng an tuah. Thilṭha tuah ding tampi an theih ko zong ah an ngong i an tuah ngam ti lo. Ka nu, ka pa nih a ka sik hoi sual lai ti ah nu le pa ral an veng. Mah bantuk chung khar ah a ṭhang mi fa le hna hi chuahsual a tongmi an tambik ṭheu lai tiah ka ruah. Zeica tiah cun an nu le an pa an tih tuk hna tik ah a thli tein luatnak an kawl. Hawikom an ngeih tik zong an an inn ah an kal pi ngam hna lo. An hung nungak, an hun tlanval tik ah duhmi/duhtu an ngei i inn ah an i lenkai ngam lo caah ramlak le hmunhma dang ah an duh mi hna he an i tong hna. Cutik ah kumtling lo in naupawi le fa ngeih a tam ngai tawn. Cucaah nu le pa nih kan philh lo ding mi cu kan fa le hi kan sal caah kan hrin mi an si lo. An bawi kan si lo ti hi kan philh lo awk a si.

2. Innchung ah fa le nomhnak tuah pi ding; Kan inn chung cio hi kan fa le an himnak bik a si. Cun thil poi pang an tuah sual zong ah kan zoh khawh colh hna caah nu le pa nih a leng le mi inn nak in kan mah inn chung te ah fa le nih hnangam nak an hmu maw hmu lo ti hi ruah piak ngai an hau. Inn an tlaih chan khawh nak hnga inn chung ah nuam ngaiin fa le um ter khawh i zuam a herh. Laimi tampi cu hnipuan, fenhaih ṭhaṭha le inn lo ṭhaṭha kan i zalh ko nain kan fa le nomhnak caah phaisa hman kan siang lo. Ahleice in an hngakchiat lio hrim te ah cun lentecelh nak tampi in zalh piak le inn chungah nomh ter ding hi a biapi tuk hringhren. Innchung i aa nuammi le hnangam nak a hmumi fa le cu lenvah an huam ti lo cu tik ah hrialawk a ṭha mi thil ṭha lo tampi kan hrial pi khawh hna.

3. Nu le pa cu fale hawi thabik kan siawk a si; Cheukhat kan fa le cu nu le pa nak in an hawi le maw , an saya/mah te maw an i bochan deuh hna. An thilrit zong an chimh deuh hna. A ruang cu an tuarmi, an feeling kha nu le pa nih kan theihpi tawn hna lo caah le zei ah kan rel piak hna lo tawn caah a si ko. Kan fa le an i nomh tuk ah siseh, an ngeihchiat tuk ah siseh a hmasabik ah an chimh dingmi cu nu le pa kan si awk a si. Cu ti an kan chimh ngam nak hnga zong kan mah nih lam kan sial piak hna a hau. Fa le he caan tam deuh hmanh khawh le um kal ti zong kan i zuam ding a si. An mah a daw biktu kan si zia, an caah thatnak lawng te a ruat tu kan si zia kha fa le hrimhrim nih an theih a herh.

4. An sualnak kawltu siloin an tlamtlin lomi remhpiaktu kan si awk a si; Cheukhat nu le pa cu fa le nih thilṭha lo pakhat te an tuah sual ah remhpiak le cawnpiak um lo in an tuah cia ko mi thil ṭhalo ruangah fa le kha mawh kan phorh ter peng hna. A zungzal in cu thil ṭhalo an tuah sual mi cu kan chim peng. Cucu a poi ngai tawn mi a si. Minung cu a hohmanh a tlamtling mi kan um lo caah hngakchia vun chim lo u pa pipi zong nih thil sual kan tuah caan a um tawn cio ko. Kan fa le zong cu a tlamtling lomi minung hna lak ah a tling lo mi an si ve ti kha kan theih piak thiam hna a herh ngaingai.  Thil an tuah sual tikah an tuahsual ko a si ahcun a tuah fawn cang caah mawh phorh ti lo in hi hnu a tuah ti nak hnga lo tu cawn piak ding a si. Cu lo ah cun kan fa le hi lihchim an thiam lai i an tuah ko mi zong kha an i pheh lai. Lihchim thiam lak in kan cawn piak hna khi a si.

5. Taksa, thinlung, thlarau in thanter ding; A hleice in hngakchia an si lio ah vitamin tampi an takpum nih a herh. Kan fa le an dinei mi tirawl zong ṭhaten zohkhenh piak an hau. Cu lawnglawng ah an taksa  a dam lai i an ṭhang lai. Hi ti ka ti tikah sa peng kan pek hna lai ka ti nak a si lo. Kawlram ah cun sa cawk hna cu a har ngai le sifak caah cun ei a har ngai mi a si. A sinain sa asi lomi (bete, behrum) ti bantuk in sadat ngah khawh a si ve i tisik anhnah le thingthei zong in an herh mi vitamin a tling ko. An taksa a dam  lawnglawng ah an kumrup in an ṭhang lai. An hmaiah midang na thangṭhat lengmang hna ah cun an i cawn lai i mi thangṭhat an thiam ve ko lai. Cun an kumrup tein Bible cacang le thlacam, hlasak pi lengmang ding an si fawn. An chim deuh lai, an sak deuh lai i an u pat tik ahcun an nunnak hruaitu an si te lai. A hngakchia tuk rih tiah kan ti peng hna ahcun an thlarau damnak caah caan a  luan sual ko hnga. Cucaah holh an thiam hlan hmanh in Pathian hla tampi sak pi khawh le Bible tampi chim piak ahcun cu nih cun an nunnak lam a hruai hna lai i an thih tiang an i nun pi ko lai.

6.Emergency tuk a si lem lo ahcun an tluk sual tikah zuanhnawh peng lo ding; Hihi a biapi ngai mi a si fawn. Kan fa le tlawm te an ṭah men poah ah tlik hnawh lo ding a si. Ka nu or ka pa nih a ka zuan hnawh te ko lai tiah mi bochan in nun an hmang. Nu le pa an kan rinh peng ko lai. Lente aa celh i a tluk sual tik zongah a mah ten a thawh nak hnga tha kan pek hna lai. Zei aa ti poah ah na zuan hnawh peng ah un zeithil poah ah a mah ten i zuam a duh ti lai lo. Asinain thihnak, nunnak ri a si ahcun kan zuan hnawh colh hna awk a si fawn ko. Cun laimi tampi kan fa le thil pakhat khat ah an i khawnden tik ah mah thil cu bengh piak kan hman tawn mi hi a poi ngai ah ka ruah. Mah nih cun teirul cham duhnak thinlung kan ngeih ter hna. Mi he an i sik dikdek zong ah na ka ti hrimhrim tiah mi cu teirul cham dingin an zuan hnawh colh ko hna lai mah ti kan ti lengmang hna ah cun.

7. Fale hmaiah i sik lo ding, mikong ceih lo ding; Chungkhar ah i hmaichiat le i sikcak caan hi a um cio lai dah ka ti. A si khawh chungin nu le pa nih cun kan thinhun tuk zongah fa le um lio ah cun i sum tualmal ah a ṭha. Fa le hmaiah mikong ceih zong hi thil ṭha lo ngaingai a si fawn. Mi pakhat a ṭhat lo nak kong kan fa le hmaiah kan chim lengmang ah cun mah pa/nu cu kan fa le nih miṭha lo ah ruah colh a si ko. Kan fa le kha mah nu/pa hi mi ṭha lo a si hi mu tiah va chimh len a hau ti lo a lungthin chungah miṭhalo a si tiah a lut colh ko lai. Cun, hngakchia thinlung hi a thiangtuk mi le aa dawhtuk mi a si caah thinlung tha, thinlung thiang an ngeih khawh peng nak hnga an hmai hrimhrim ah michiatnak, mi kong ceih lo tein um khawh i zuam ding a si.  Nu le pa i sikcak lengmang ah cun fa le zong an thinlung a dam lo pin ah i sik kha  aphung ah an rel i mi he an i rem kho tuk ve lo.

Zohchunh tlak fale cawnpiak tu

Washing State, Spokane khua kan um lio ah Thanksgiving day ah kan hawi le nih rawlei an kan sawm i kan kal. An fa pa le a chungkhar zong an ra ve. An mo nu nih a fa a cawnpiak ning ka zoh i ka lung a tling tuk hringhran. A nu nih thil pakhat tuah hlah a timi a tuah. A nu nih a hun sik. A sik dih in a fanu te cu a auh i zei caah kan sik ti na thei maw tiah a hal. A fanu te nih cun a nu nih a siknak a ruang a chim. Cucu na tuah caah na tuah mi kha nangmah caah thilṭha a si lo naa khong kho, faknak an pek khawh caah tuahhlah tiah kan sik mi a si tiah a fanu te cu a chimh than.

Billy Graham nih a fanu a cawnpiak ning zong hi cawn awktlak te a si tiah ka ruah. A fanu cu zu a dingngai mi pa he an i duh. Cu thawng an theih tikah a fa nu cu an nu he an kawh i bia an ruah. Mah pa hi zudin a hmang mi a si caah na vat ahcun zungzal naa nuam lai lo a si khawh ah cun a mah hi kom ti hlah law kan duh a si nain nangmah tein ruat ko tiah an ti. Caan a hung rauh deuh tikah a fanu nih a ṭhen kho lo i mah pa he cun an i um. Zu a din lengmang tikah a donghnak ahcun lungrethei ngai in a um i an fa nu te nih cun a nu le a pa cu phone a chonh hna. Nan sinah ka rak kir lai kan i ṭhen lai a ti. A pa nih a leh mi cu ka fanu na celh ti lo a si ah cun rak kir ko. Na nu le na pa nih na caah a zungzal kan inn cu kan in on piak ko tiah an ti. Thil ṭhalo a tuah sual lai ti an phan caah a tuah hlan ah a fanu te cu nun an chimh. Asinain a ngeih lo caah a duh ning cu an zulh. Harnak a ton taktak tikah a nu le a pa nih lunglawm tein an fa nu te cu an cohlan than.

Donghnak

Vawlei cungah chungkhar tampi cu fanu fapa an duh tuk nain an ting co hna lo. Cu chungah fanu fapa rosung Bawipa nih a kan pek mi chungkhar kan si hi Pathian thluachuah taktak a si. Bawipa thluachuah hi a rel zia thiam hna u sih. Kan fa le thlah sawsawh in thlah hrimhrim hna hlah u sih. Bawipa nih a kan hlanh mi kan fanu fapa hna nih Bawipa lam in an pial sual nak hnga lo chimh cawnpiak kan thiamah thiamlo ah nu le pa cu Bawipa nih fale tha tein zohkhenh tu le chimh cawnpiak tuah rian a kan fial mi kan si. Bawipa kan tih a si ahcun a kan pek mi rian lianngan tuk mi zong hi kan philh lo a herh hringhren ko.

Nu le pa tampi cu kan fa le cawnpiak tu dingah sianginn saya/mah te le Church School saya/mah te lawng kan rinh hna. Sianginn an kai caan cu caan tlawm te lawng asi. Church School an kai caan zong zarhkhat ah nazi 2 chung hrawng te lawng a si. An sinah a zungzal deuh in a umpi tucu nu le pa kan si hna. Cucaah an saya/mah te lawng rinh ding an si lo. Kan fa le hmailei ah tha hna seh ti kan duh taktak ah cun kan mah hrimhrim cawnpiak tu kan si kha kan philh lo awk a si.

Bawipa nih thluachuah a kan pek tikah rian zong a kan fial chih tihi philh hrimhrim loding a si fawn. A thluachuah lawngah i lawm hna hlah u sih. A kan fial mi rian tuan zong kan philh lo awk a si. Kan si khawh tawk kan cawnpiak, kan chimh tualmal ko hna bu ah kan fa le lam an pial sual ko ah cun zei ti tha. Asinain kan chimh cawnpiak hna lo ruangah lamcung minung ah an i chuah sual ahcun ngeihchiat awk ngaingai a si ko hnga. Cucaah kan fa le nunzia dawh in a thang i Bawipa a tihmi le vawlei cungah chuahchan a ngeimi fanu fapa an si khawh nak hnga nu le pa nih kan si khawh tawk in fale zohkhen le kilven i zuam cio hna u sih.

Biak Ṭha Hnem

JMBC nih chuahmi Article